Kształtowanie postaw tolerancyjnych w procesie wychowania do kultury fizycznej

Podziały między ludźmi a tolerancja, stereotypy, uprzedzenia i dyskryminacja 

Łączenie się młodych ludzi w grupy, w tym szukanie różnic pomiędzy nimi oraz podobieństw wewnątrz nich, jest aktywnością w pełni naturalną – zwłaszcza w okresie kształtowania się własnej produktywności czy tożsamości. Aktywność taka wynika między innymi z ludzkiej tendencji do trybalizmu, czyli potrzeby przynależności do „plemienia”, w warunkach szkolnych rozumianego jako grupa rówieśnicza lub zespół klasowy. grupy rówieśniczej lub zespołu klasowego. Posiadanie statusu członka takiej wspólnoty wpływa także na możliwość zaspokojenia podstawowych potrzeb psychologicznych, w tym tych związanych z poczuciem bezpieczeństwa i akceptacji, możliwości podkreślenia swojej tożsamości lub własnej roli w grupie (by nie mnożyć rozważań teoretycznych zachęcam do zapoznania się z przebiegiem oraz wynikami słynnego eksperymentu psychologicznego Muzafera Sherifa, który miał miejsce w 1954 roku w Robbers Cave).

Jednak poza możliwością zaspokojenia wymienionych wyżej potrzeb, pojawianie się tendencji do szukania różnic, podobieństw i trybalizmu, może wpływać także na tworzenie się szkodliwych ideologii, prowadzących często do wystąpienia stereotypów (tj. opinii na temat pewnych osób), uprzedzeń (negatywnych uczuć wobec reprezentantów określonych grup), czy działań dyskryminacyjnych (szkodliwych zachowań, które opierają się na uprzedzeniach względem tychże grup). Skutecznym sposobem konstruktywnej konfrontacji z takimi przejawami „dzielenia i łączenia” mogą być między innymi spotkania, zabawy i treningi personalne, które ukierunkowane są na rozwój zachowań (aspekt behawioralny) czy nastawień tolerancyjnych (aspekt poznawczy), czyli postaw dotyczących poszanowania dla odmienności oraz sprzeciwu wobec różnych form dyskryminacji (Podrez, 1999). 

Praktyka kształtowania postaw tolerancyjnych

Chcąc uczyć swoich wychowanków czy zawodników akceptacji dla różnorodności, między innymi w warunkach szkolnego wychowania fizycznego, proponuje się, by nauczyciele i opiekunowie działali w swojej pracy przede wszystkim w oparciu o:

• Określone zasady współpracy w zespołach. Należy przedstawiać reguły formowania się grup, przyczyn poszukiwania osób podobnych do nas, przy jednoczesnym ich różnicowaniu (w tym poszukiwaniu odpowiedzi na pytania: „Czy pasuję do tej grupy?”, „Czym wyróżniam się od innych?”, „W czym jestem lepszy?”). 
• Naukę konstruktywnej komunikacji oraz podsuwanie słów potrzebnych do opisywania zróżnicowanej rzeczywistości. Należy reagować zwłaszcza na określenia różnicujące, tłumacząc ich znaczenie i przedstawiając akceptowane społecznie synonimy. Warto pamiętać także, że bardzo młodzi ludzie nie rozumieją często wypowiadanych przez dorosłych stwierdzeń ironicznych. Oznacza to, że powiedzenie do kogoś „grubasie”, może być skojarzone prawidłowym określeniem takiej osoby – co jest oczywiście błędem.
• Zdecydowane reagowanie na przejawy dokuczania innym. Dotyczy to nie tylko agresji fizycznej, ale także intencjonalnego używania generalizujących określeń, które mogą mieć na celu poniżenie lub dokuczenie. Pomocne w takich sytuacjach mogą być pytania otwarte, dotyczące powodów wykorzystywania określonych haseł oraz odczuć jakie pojawiłyby się u młodego człowieka, gdyby podobne były kierowane w jego kierunku.
• Pozwalanie uczniom na odsłanianie się (podnoszenie stopnia samoświadomości – Okno Johari), wyrażanie swoich obserwacji, myśli, uczuć i potrzeb w sposób jak najbardziej pełny. Doświadczenie, że jest się ważnym, a nasza opinia jest dla kogoś istotna, może pomóc rozwijać poczucie własnej wartości, docenienia oraz unikalności poglądów, co uczy z kolei tolerancji dla cudzych wartości i opinii. Istotne może być tutaj tzw. modelowanie samych nauczycieli (polecam zapoznać się z eksperymentem „Bobo doll experiment” Alberta Bandury z początku lat 60. XX wieku), przestrzeganie etyki (wyrażania opinii i postępowania) oraz traktowanie innych z szacunkiem (uczniów, rodziców i innych nauczycieli). 
• Niesprowadzanie oceny innych osób do jednej, wyróżniającej ich cec...