Znaczenie oddechu w sporcie

Oddech w jodze – pranajama

O pranajamie pisałam kilka słów w poprzednim artykule („Body Challenge” nr 28). Dzisiaj mam okazję rozwinąć ten temat nieco szerzej – zarówno w kontekście naukowym, jak i praktycznym. Bo czym byłaby nauka, jeśli nie można by zastosować jej w codziennym życiu? Zacznijmy od jogi i tego, czego możemy dowiedzieć się na temat pranajamy.

Nazwisko Patanjalego zna chyba każdy nauczyciel jogi, niezależnie od metody, której naucza. Historia opisuje go jako filozofa żyjącego na terenie starożytnych Indii, gdzie stworzył dzieło będące do dziś podwalinami tradycji jogi. Były to (i są) Jogasutry, składające się z czterech ksiąg stanowiących o wewnętrznym rozwoju człowieka i poszukiwaniu przez niego pojednania z bytem najwyższym. Według tychże ksiąg każdy z adeptów jogi powinien przejść przez ośmiostopniową ścieżkę, przy czym jej ósmym – ostatecznym stopniem jest samadhi – czyli przejście ze stanu świadomości w stan nadświadomości, a co za tym idzie – pojednanie się z Bogiem. Stopnie te wyglądają następująco:

• Yama – zasady moralne (w rozumieniu społecznym).
• Nijama – zasady moralne (w rozumieniu indywidualnym, jednostkowym).
• Asana – pozycje z jogi (praktyka ciała).
• Pranayama – kontrola oddechu.
• Pratyahara – wycofanie zmysłów.
• Dharana – koncentracja.
• Dhyana – medytacja.
• Samadhi – stan nadświadomości.

Jak widać, kontrola oddechu i praktyka z nią związana znajduje się dopiero na czwartym stopniu ścieżki. Na sali treningowej praca z oddechem pojawia się w różnych momentach. Zazwyczaj od niej rozpoczynają się zajęcia i na niej kończą. Dodatkowo wielu nauczycieli zwraca uwagę na to, w jaki sposób uczniowie oddychają w trakcie wykonywania poszczególnych pozycji – zarówno w statyce, jak i w dyna-
mice. Każde przejście z asany do asany powinno być powiązane z cyklicznym przepływem powietrza. Dla jogina oddech ma nie tylko wymiar fizjologiczny, ale także (a może przede wszystkim) – psychologiczny i metafizyczny.

Kiedy oddech i uwaga podążają wespół z ruchem, człowiek staje się komplementarną całością – stapia się w jedno. Równoważy tym samym przepływającą przez niego energię*, a osiągnąwszy ten stan, przechodzi przez kolejne stopnie – pratyaharę, dharanę i dhyanę, by na samym szczycie uwolnić się od świadomości istnienia.
* W jodze bardzo dużo mówi się na temat energii i jej przepływu. Za życiodajną formę energii przyjmuje się Pranę – znajduje się ona we wszystkich organizmach i utrzymuje je przy życiu. Pranę (pisaną małą literą) wspomina się również w połączeniu z apaną – jako dwie przeciwstawne siły, przechodzące przez centrum ciała. Mówi o nich głównie tzw. joga kundalini.

Praktyka pranajamy a badania naukowe

Zanim będziemy kontynuować podróż w zakamarki układów oddechowego i nerwowego, zejdźmy na chwilę na ziemię. Przyjrzyjmy się temu, co obecnie na temat praktyki pranajamy pokazuje nam nauka.

Ostatnie badania pokazał...