Pierwszy etap nauczania pływania – oswajanie z wodą
Rodzic nauczycielem swojego dziecka?

Według Amerykańskiego Związku Trenerów Pływania (Kucia K., Stachura A. 2014, za: Rakowski 2008, 2010; Leonard 1997, 2008) uprawianie aktywności fizycznej w środowisku wodnym rozwija 15 sprawności, takich jak:

1. Sprawność fizyczna – pływanie jest najlepszym sportem kształtującym wysoką sprawność i kondycję fizyczną oraz zdrowie. Aspekty zdrowotne aktywności pływackiej dzieci i młodzieży oddziałują na całe życie;
2. Pewność siebie – podczas zajęć na pływalni dziecko zyskuje pewność siebie poprzez osiąganie swoich celów i pokonywanie przeszkód;
3. Samodyscyplina – jedną z najważniejszych zalet uprawiania sportu pływackiego jest nauczenie dzieci samodyscypliny poprzez uczestnictwo w zajęciach. Proces nauczania i uczenia się pływania nie będzie skuteczny, jeśli brak w nim odpowiedniego porządku, zasad i dyscypliny;
4. Praca zespołowa – praca zespołowa powinna wspierać, dopingować, inspirować. Możliwe jest to tylko dzięki wsparciu zarówno współćwiczących koleżanek i kolegów, jak i osoby prowadzącej zajęcia – instruktora bądź trenera pływania;
5. Zasada „fair play” – oznacza przede wszystkim szlachetność w walce sportowej prowadzonej zawsze na miarę swoich najlepszych możliwości, zawsze w ramach reguł, które są dobrowolnie przyjmowane, jako warunek sprawiedliwej rywalizacji. Sport uprawiany w duchu „fair play” oznacza szacunek nie tylko dla rywali, sędziów, trenerów, lecz także dla samego siebie oraz sportu, który się uprawia (Kucia K., Stachura A. 2014, za: Sas-Nowosielski, 2004);
6. Ciężka praca – pływanie jest sportem, który wymaga nie tyle ogromnego nakładu pracy, ile systematyczności. Dzieci poddane procesowi nauczania i uczenia się pływania powinny być świadome, że dzięki ciężkiej i systematycznej pracy mogą osiągnąć lepsze rezultaty niż bardziej uzdolnieni rówieśnicy. Wraz z wiekiem i nabytym doświadczeniem dzieci rozumieją, że ich ciężka praca jest bezpośrednio związana z osiągniętymi przez nie rezultatami;
7. Cierpliwość – dzieci uczące się pływać zdają sobie sprawę, że efekty ciężkiej pracy na zajęciach nie będą widoczne od razu, a dopiero za tydzień, miesiąc czy pół roku;
8. Zarządzanie czasem – młodzi ludzie w okresie, gdy poddawani są systematycznym zajęciom w środowisku wodnym, uzyskują lepsze wyniki w szkole. Z powodu ograniczonego czasu na przebranie się przed i po zajęciach, dojazd na pływalnię czy inne czynniki związane z procesem nauczania i uczenia się pływania – dzieci muszą się nauczyć, jak organizować czas, aby ze wszystkim zdążyć;
9. Poświęcenie – przyszli adepci sportu pływackiego uczą się, że nie można być dobrym we wszystkim (w skokach, nurkowaniu, w poszczególnych stylach pływackich czy grach i zabawach), muszą z niektórych rzeczy czasowo rezygnować, aby w innych osiągnąć sukces, bądź poświęcić więcej czasu, aby nabyć pewne umiejętności w środowisku wodnym;
10. Doskonalenie umiejętności – proces nauczania i uczenia się pływania odbywa się w środowisku wodnym, dlatego też ogromną rolę odgrywa odpowiednia technika ruchu i ciągła praca nad nią;
11. Przyjaźń i szacunek – dziecko uczestniczące w procesie nauczania i uczenia się pływania nie musi „kochać” swoich kolegów i koleżanek z klasy, ale musi szanować ich i ich ciężką pracę. Wspólna ciężka praca oraz wspólny cel powodują, że z czasem dzieci nawiązują nowe przyjaźnie;
12. Wyznaczanie celów – już od najmłodszych lat dzieci muszą umiejętnie wyznaczać swoje cele, aby odpowiednio się motywować do ciężkiej i systematycznej pracy;
13. Odwaga – każdego dnia dzieci podczas zajęć w wodzie testują siebie wzajemnie i muszą czasami wygrać, a czasami przegrać. Odwaga nie jest tu cechą wrodzoną, a efektem ukształtowanym podczas zajęć sportowych na pływalni;
14. Umiejętność doceniania wspierających osób – rodzice motywują dzieci do rozwijania nowych zdolności w odmiennym środowisku, wskazując na przydatność umiejętności pływania, instruktor, nauczyciel, trener uczą i inspirują, a dzieci wspierają się nawzajem, aby osiągnąć swoje wyznaczone cele;
15. Współczucie – dzieci uczą się, jak ciężko jest przegrywać i nie osiągnąć swojego celu. Uczą się wtedy wspierać przegranych i doceniać wygranych.

Wstępny etap nauczania pływania, czyli w jaki sposób oswoić dziecko z wodą

Zanim rodzic zacznie „nauczać”, powinien odpowiedzieć sobie na pytanie, czy naprawdę tego chce i czy faktycznie bardzo mu na tym zależy. Jeżeli odpowiedź jest negatywna, należy dać sobie spokój, ponieważ możemy wyrządzić dziecku krzywdę i niepotrzebnie je zmęczymy, a przy okazji również i siebie. 

Podejmując się tej trudnej sztuki „nauczania” pływania, musimy być pewni własnych umiejętności. Powinniśmy pływać przynajmniej na takim poziomie, jaki ma osiągnąć nasze dziecko. Niezwykle ważne w początkowym etapie jest zdobycie zaufania i zapewnienie bezpieczeństwa podczas nauki pływania. Być może kiedyś uczeń będzie w stanie dorównać poziomem umiejętności, a nawet prześcignąć swojego mistrza. Jeśli jednak nasze umiejętności nie będą wystarczające, nasza pomoc będzie bardzo ograniczona (Wiesner W. 2000).

Przystępując do „nauczania” pływania, powinniśmy wytłumaczyć dziecku podstawowe prawa fizyki rządzące pływaniem, ponieważ właśnie pływanie, jak żadne inne działanie człowieka, zależy właśnie od praw fizyki. Podstawowe wielkości, które określają zjawiska związane z pływaniem, to: opór i gęstość wody, wyporność i ciężar ciała, przewodnictwo cieplne, przejrzystość i lepkość wody. Powinniśmy dokładnie zrozumieć zasady oddziaływania powyższych wielkości na pływaka, aby móc trafnie i bezbłędnie dobierać wskazówki dla uczącego się (Wiesner W. 2000).

Brak doświadczenia i umiejętności pedagogicznych możemy zrekompensować cierpliwością. Objaśnianie dziecku zadania, które powinno wykonać, będzie zapewne trwało troszeczkę dłużej. Częściej również ćwiczący będzie napotykał różnego rodzaju przeszkody w nauczaniu pływania. Nie należy w wówczas okazywać poirytowania, zdenerwowania oraz zniecierpliwienia. Dziecko należy zrozumieć, a nasza cierpliwość z pewnością przyniesie znakomite rezultaty.

Poznanie wstępnych umiejętności dziecka i oswajanie z wodą

Pierwszy kontakt dziecka z wodą jest niezwykle istotny i może zaważyć na dalszej nauce pływania. Dlatego też należy postępować ostrożnie, aby nie zniechęcić początkującego pływaka. Na samym początku musimy stwierdzić, czy wcześniejsze doświadczenia dziecka z wodą (podczas codziennej kąpieli, zabaw na plaży i w wodzie) wpłynęły pozytywnie na jego stosunek do pływania, czy też pozostawiły po sobie negatywne odczucia.

Przed rozpoczęciem nauczania pływania musimy dowiedzieć się, czy umiejętność pływania, którą dziecko ma posiąść, jest dla niego istotna i czy w ogóle chce nauczyć się pływać (Wiesner W. 2000).

W przypadku całkowitego braku chęci ze strony dziecka nauczanie będzie wręcz niemożliwe.

Jedną z przeszkód uniemożliwiającą opanowanie pływania, jednak kluczową, jest lęk przed wodą. Gdy go nie ma – to bardzo dobrze.

Wówczas musimy tylko zwiększyć czujność, nierzadko bowiem zbytnia pewność siebie podczas pobytu w wodzie może okazać się zgubna. W przypadku gdy zauważymy, że dziecko przejawia lęk przed wodą, musimy rozpoznać jego przyczyny i podjąć odpowiednie kroki w celu jego przezwyciężenia. Nieumiejętne postępowanie z dzieckiem lękającym się wody może być przyczyną poważnych zaburzeń w rozwoju jego osobowości.

Podstawowe zasady postępowania z dzieckiem lękającym się wody:

1. Zbadaj, czy niektóre negatywne zachowania dziecka, takie jak: nieposłuszeństwo, agresja, niechęć czy brak zaangażowania, nie wynikają właśnie z lęku przed wodą.
2. Ustal, jaka jest przyczyna lęku u dziecka, które nauczasz. Być może bojaźń wynika z nieznajomości wody (terenu), w której odbywa się nauczanie, przykrych doświadczeń z dzieciństwa, świadomości zagrożenia życia, lęku przed nauczycielem. Pewna niechęć może wynikać z lęku przez rozebraniem się i spowodowanym tym ośmieszeniem. Dla osoby rozpoczynającej przygodę z pływaniem przykrym doświadczeniem może być również kontakt z zimną wodą, a także woda dostająca się do oczu, nosa, uszu czy nawet gardła w przypadku zakrztuszenia.
3. Doprowadź do rozładowania napięcia lękowego dziecka, ograniczając jego przyczyny.
4. Zwolnij tempo nauczania. NIE SPIESZ SIĘ. Należy pamiętać, że każde dziecko jest indywidualnością i dlatego uczy się we własnym tempie. Mamy do czynienia z żywą istotą, nie robotem, gotowym wypełniać wszystkie nasze polecenia. Do niczego nie należy dziecka zmuszać. Cierpliwość zawsze popłaca, a pośpiech jest zwykle złym doradcą.
5. Staraj się zapewnić dziecku maksymalne poczucie bezpieczeństwa.
6. W przypadku, gdy lęk przed wodą jest bardzo silny, należy zrezygnować z nauki pływania. NIC NA SIŁĘ! Przyjdzie taki moment, w którym dziecko samo poprosi Cię o pomoc w nauce pływania (Wiesner W. 2000).

Metody przezwyciężania lęku:

1. Towarzystwo bliskiej, zaufanej osoby w wodzie, np. rodzica.
2. Stopniowanie trudności ćwiczeń – na samym początku polecamy wykonywanie łatwych ćwiczeń na płytkiej wodzie.
3. Staramy się wytłumaczyć dziecku przyczyny jego niepokoju.
4. Kontakt z innymi dziećmi w wodzie również może okazać si...