427
Szybkość jest jedną z podstawowych zdolności motorycznych, w znacznej mierze wyznaczającą poziom potencjału ruchowego i przygotowania specjalnego sportowca (Sozański, Witczak, Starzyński 1999).
Definiuje się ją jako zdolność do wykonywania ruchów w najmniejszych odcinkach czasu (Sozański 1999). Jej poziom wyznaczają trzy składowe: czas reakcji, częstotliwość ruchu i prędkość ruchu prostego (ryc. 1).
Ryc. 1. Szybkość i jej składowe
Czas reakcji – jest to odcinek czasu, jaki upływa od momentu zadziałania bodźca do występowania ściśle określonej reakcji u danej osoby.
Składowe czasu reakcji:
- Powstanie pobudzenia w receptorze.
- Przekazanie pobudzenia do ośrodkowego układu nerwowego.
- Przebieg pobudzenia przez ośrodki nerwowe i uformowanie sygnału wykonawczego.
- Przebieg sygnału z ośrodkowego układu nerwowego do mięśnia.
- Pobudzenie mięśnia, zmiana jego napięcia, zapoczątkowanie ruchu.
Czas reakcji zależy m.in. od: płci, wieku, stanu psychicznego, stanu fizycznego, warunków atmosferycznych.
Wyróżnia się następujące rodzaje reakcji:
- Proste – danemu bodźcowi odpowiada zawsze jedna, z góry ustalona odpowiedź ruchowa. Przykładem mogą być sprinterskie biegi lekkoatletyczne, gdzie na odpowiedni sygnał dźwiękowy sportowiec rozpoczyna bieg.
- Złożone – zwiększona jest liczba bodźców docierających do centralnego układu nerwowego. Wybranie właściwej odpowiedzi wymaga odpowiedniej selekcji bodźców, co wydłuża czas reagowania. Tego typu reakcje występują w zespołowych grach sportowych, gdzie zawodnik musi wybrać właściwą reakcję, np. piłka, przeciwnik.
Ruch prosty – rozpoczyna się w momencie zakończenie czasu reagowania. Charakteryzuje się przemieszczaniem całego ciała lub jego części.
Czas ruchu prostego zależy głównie od:
- wielkości pokonywanego oporu zewnętrznego,
- właściwej synchronizacji aktywujących ruch grup mięśniowych,
- koordynacji nerwowo-mięśniowej.
Częstotliwość ruchów – jest to liczba powtarzanych cykli ruchowych w czasie (np. w biegu na 100 metrów liczba kroków w jednostce czasu). Zależy ona od sprawności ośrodków nerwowych zawiadujących antagonistycznymi grupami mięśniowymi, prowadzącymi do szybkiego przechodzenia w stan hamowania i odwrotnie.
Podczas biegu sprinterskiego bardzo ważną rolę odgrywa technika ruchu.
Praca nóg, mimo znacznych podobieństw do biegu na średnie dystanse, znacząco różni się pod względem obszerności ruchu. Krok w biegu sprinterskim jest krótszy i charakteryzuje się dużą dynamiką ruchu. Cykl ruchów składa się z tzw. podwójnego kroku. Po wykonaniu sekwencji ruchów wszystkie części ciała zajmują takie samo położenie, jak na początku.
W pracy kończyn dolnych możemy wyróżnić funkcję:
- wymachową (wahadłową), kiedy noga przemieszcza się w tyłu, w kierunku pośladka, a następnie w przód.
- oporową – pozwalającą na oddziaływanie masy ciała na podłoże, gdzie podudzie i stopa prowadzone są aktywnie w kierunku podłoża.
Tułów jest lekko pochylony w przód, głowa ustawiona jest w przedłużeniu tułowia, a wzrok jest skierowany w przód. Prawidłowe położenie tułowia uwarunkowane jest m.in. prędkością biegu, warunkami zewnętrznymi (np. opór wiatru).
Ramiona ustawione są naprzemianstronnie w stosunku do nóg. Są one zgięte w poszczególnych stawach, pracują w płaszczyźnie strzałkowej w przód i w tył. Ich rolą jest aktywne wspomaganie pracy nóg.
Ćwiczenia kształtujące szybkość w formie zabawowej. Ich realizacja odbywa się na podstawie ogólnych zasad obowiązujących wszystkie gry i zabawy ruchowe. Cechuje je łatwa i szybka organizacja, proste zasady, uwzględniające wykonanie przez wszystkich uczestników jednakowej lub po...
Pozostałe 70% treści dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.
- 6 wydań czasopisma "Wychowanie Fizyczne i Zdrowotne"
- Dostęp do wszystkich archiwalnych artykułów w wersji online
- Możliwość pobrania materiałów dodatkowych, w tym scenariuszy zajęć
- ...i wiele więcej!
