Na przestrzeni wielu lat, w obszernej literaturze przedmiotu, spotykamy liczne prace dotyczące próby oceny sprawności fizycznej. Dotyczyły one zawodników, jak również osób nietrenujących. Badaniami objęto dzieci, młodzież oraz dorosłych. Przez wiele lat teoretycy i praktycy sportu próbowali zgłębić wiedzę na temat motoryki człowieka. Powstało dużo prac naukowych. Wyniki badań, z różnym skutkiem, próbowano aplikować do praktyki sportowej.
Autor: Piotr Bora
Doktor nauk o kulturze fizycznej, trener klasy mistrzowskiej w lekkiej atletyce. Trener Główny Skoków i Metodyk Polskiego Związku Lekkiej Atletyki. Trener-wychowawca olimpijczyków, medalistów mistrzostw Europy i świata oraz rekordzistów Polski w różnych kategoriach wieku w tej dyscyplinie sportu.
Nie ulega wątpliwości, jak ważna jest koordynacja ruchowa w szkoleniu sportowym. Warto zatem podczas swoich codziennych zajęć wychowania fizycznego postawić na stałe kształcenie tych zdolności.
Już od najmłodszych lat dzieci przejawiają duże dyspozycje ruchowe, ciągle przemieszczając się, męcząc się, ale również bardzo szybko wypoczywając. Małe dziecko już po kilku minutach odpoczynku jest gotowe do kolejnych czynności ruchowych, co nie ma miejsca u ich dorosłych opiekunów. W wieku szkolnym często dochodzi do bezczynności ruchowej. Należy podkreślić, że w tym okresie bezczynność taka doprowadza do regresu wytrzymałościowych zdolności motorycznych. Aktywny sposób spędzania wolnego czasu pozwala na dalszy ich rozwój.
Wytrzymałościowe zdolności motoryczne zajmują istotne miejsce w strukturze motoryczności młodego sportowca (Bora, 2016). W jaki sposób kształcić je na zajęciach wychowania fizycznego?
W wielu dyscyplinach i konkurencjach sportowych znaczenie skoczności ma ogromnie znaczenie. Trudno jest mówić o skoczności bez powiązania jej z innymi zdolnościami motorycznymi, takimi jak siła, szybkość i koordynacja ruchowa [Radzińska, Starosta 2002]. Trening skoczności, w powiązaniu z wymienionymi powyżej zdolnościami motorycznymi, powinien odgrywać bardzo ważą rolę w przygotowaniu sportowców, szczególnie w dyscyplinach czy konkuren- cjach szybkościowo-siłowych.
Przystępując do realizacji zajęć sportowych z dziećmi i młodzieżą w ramach lekcji wychowania fizycznego czy innych programów sportowych, należy pamiętać o właściwej ich konstrukcji. Oprócz części głównej, o której wszyscy pamiętają, są jeszcze dwie, równie istotne składowe: część wstępna (rozgrzewka) oraz część końcowa. Musimy pamiętać, iż każde zajęcia sportowe należy zacząć od rozgrzewki. Wśród dzieci, szczególnie w młodszych klasach, tę część lekcji powinien prowadzić nauczyciel. W tym okresie sportowej edukacji zapoznają się one z wieloma nowymi ćwiczeniami. Uczą się je prawidłowo wykonywać, a także poznają znaczenie rozgrzewki w lekcji wychowania fizycznego. Rola nauczyciela jest więc kluczowa w dalszym rozwoju sportowym dziecka.
W szkolnym wychowaniu fizycznym skocznościowe zdolności motoryczne przejawiają się w różny sposób. W pracy nad ich rozwojem i kształtowaniem, szczególnie w przypadku dzieci, konieczne jest bazowanie na ćwiczeniach skocznościowych, wykonywanych w formie zabaw. Pozwala to uniknąć monotonii zajęć szkolnych, a ponadto przyczynia się do wszechstronnego, naturalnego rozwoju tej zdolności motorycznej [Lasocki 1998, Sozański, Tomaszewski 1995, Bora 2007].
Szybkościowe zdolności motoryczne występują w wielu dyscyplinach sportu. W niektórych, np. lekkoatletyce – biegach krótkich, w decydującym stopniu determinują rezultat sportowy. Dlatego na ich kształtowanie poświęca się w modelu szkolenia odpowiednie miejsce. W innych sportach (np. zespołowe gry sportowe), są ważnym elementem tzw. przygotowania motorycznego.
Szybkość jest jedną z podstawowych zdolności motorycznych, w znacznej mierze wyznaczającą poziom potencjału ruchowego i przygotowania specjalnego sportowca (Sozański, Witczak, Starzyński 1999).
Bardzo często kształtowanie siłowych zdolności motorycznych związane jest wyłącznie z ćwiczeniami ze sztangą. Niestety, jest to znaczne uproszczenie, a nieumiejętne stosowanie tego sprzętu może doprowadzić do przeciążeń i urazów, zagrażających bezpieczeństwu oraz zdrowiu młodych sportowców.
Siła jest zdolnością motoryczną, której wielkość można dosyć szybko podnieść na wyższy poziom, szczególnie u młodych sportowców. Nieodpowiednio prowadzony trening w tym zakresie może prowadzić do nieodwracalnych skutków, włącznie z rezygnacją z uprawiania sportu [Lasocki 1998, Bora 2014].