Sport jest dziedziną życia, w której liczby stanowią najważniejszy element jego funkcjonowania. Zarówno trening, jak i rywalizacja sportowa wykorzystują szeroki wachlarz obliczeń matematycznych, które wspomagają niezwykle złożony proces szkolenia. Systematyczne uprawianie sportu w wersji wyczynowej, amatorskiej bądź rekreacyjnej, czy nawet realizacja zadań z wychowania fizycznego wymaga od ćwiczącego stałej kontroli. Dotyczyć ona powinna zarówno planowania, jak i sprawdzania uzyskanych efektów.
Autor: Dorota Kamień
Akademia Wychowania Fizycznego w Warszawie.
Mimo że wolność wyboru czy możliwość pewnej swobody postępowania są ogólnie powszechne, to w wielu sytuacjach znajomość zasad dobrego zachowania jest niezbędna. Właściwe zaprezentowanie się w towarzystwie, odpowiednia reakcja w danym momencie to tylko niewielki wycinek rzeczywistości, w którym zachowanie może podlegać krytycznej obserwacji i ocenie. Umiejętność dostosowania się to cenna zdolność współczesnego człowieka. W wielu życiowych sytuacjach zachowanie świadczące o dobrym wychowaniu, kulturze oraz szacunku do innych zawsze będzie mile widziane i wysoko cenione.
Dbałość o zdrowie i sprawność należy do podstawowych zadań życiowych każdego człowieka. Zdarza się, że nie mamy do dyspozycji przestrzeni czy profesjonalnego sprzętu. Czasem wystarczy kilka pomysłów i… deskorolka!
„Podstawową formą ruchu, która towarzyszy niemal każdej dyscyplinie sportu, jest bieg. Stanowi on najskuteczniejszy sposób poruszania się w dążeniu do poprawy wytrzymałości zarówno ogólnej, jak i specjalnej. W szerokim zakresie pobudza do działania układ krążenia oraz poprawia wentylację płuc, doprowadzając do usprawnienia zaopatrzenia organizmu w tlen” [1]. Wysoki poziom wydolności, uzyskany dzięki aktywności biegowej, umożliwia realizację wielu zadań rekreacyjnych czy treningowych.
Od wielu lat wśród dzieci i młodzieży obserwuje się stopniowe obniżanie poziomu sprawności fizycznej, będące konsekwencją ograniczonej aktywności ruchowej. O ile aktywność pozaszkolna najmłodszych uzależniona jest w dużym stopniu od świadomości i odpowiednich działań podejmowanych w tym zakresie przez rodziców, to jej realizacja w ramach obowiązku szkolnego dotyczy czynnego uczestnictwa w lekcjach wychowania fizycznego (czasem również w dodatkowych zajęciach sportowych szkolnych i pozaszkolnych). Celem tego praktycznego przedmiotu jest przede wszystkim dbałość o wszechstronny rozwój fizyczny młodego pokolenia oraz „zaopatrzenie” uczniów w szereg umiejętności ruchowych, pozwalających w przyszłości zachować zdrowie i sprawność.
Rozwój cywilizacji w XX i XXI wieku doprowadził do mechanizacji wielu dziedzin życia, a nowe technologie coraz częściej zastępują dotychczasową pracę mięśni. Takie działania wpływają na ograniczenie zarówno zawodowej, jak i osobistej aktywności ruchowej człowieka. Utrzymujący się przez dłuższy czas nadmiar dostarczanych kalorii i brak ruchu stanowią pierwszy duży krok do powstania nadwagi zmieniającej się często w otyłość. Występująca już w wieku dziecięcym niesie ze sobą szereg zagrożeń dla zdrowia i prawidłowego rozwoju.
Aktywność fizyczna obejmuje szereg działań, które człowiek podejmuje w określonym dla siebie celu. Podstawowym motywem powinna być ochrona zdrowia i związana z nią poprawa bądź utrzymanie sprawności fizycznej na odpowiednim poziomie. Obok powyższego – nadrzędnego celu – ważne są też inne, które wpływają na poprawę jakości życia, a mianowicie: przekraczanie granic własnych możliwości i chęć rywalizacji związane z systematycznym treningiem, kontakty i integracja z osobami trenującymi, poprawa parametrów własnego ciała (obniżenie masy ciała, przyrost masy mięśniowej, poprawa metabolizmu).
Jednym z podstawowych celów wychowania fizycznego jest prowadzenie praktycznych działań profilaktycznych przeciw chorobom cywilizacyjnym XXI w., których skutkiem są m.in. nadwaga i otyłość. Najczęściej odbywają się one podczas lekcji, zajęć pozalekcyjnych, czasem też tematycznych akcji szkolnych. Biorąc pod uwagę obniżające się w ostatnich latach zainteresowanie aktywnością ruchową ze strony najmłodszego pokolenia, nauczyciel wychowania fizycznego powinien mieć na uwadze realizację programu w formie zajęć czynnych, aktywizujących wszystkich uczniów (m.in. poprzez stosowanie szerokiego wachlarza ćwiczeń ogólnorozwojowych, czy gier/zabaw masowych). Nie bez znaczenia jest również intensywność oraz obszar organizmu zaangażowany podczas wysiłku.
Nadwaga i otyłość od wielu już lat stanowi poważny zdrowotny problem dla wielu krajów Europy, w tym również dla Polski. Skala tego zjawiska na przestrzeni ostatnich 50 lat stale i niebezpiecznie wzrasta. Zmiany w sposobie odżywiania i stylu życia doprowadziły do sytuacji, w której niepokojąco szybko powiększa się masa ciała w coraz młodszych grupach wiekowych i dotyczy ona coraz większej liczby osób. Obecnie w Polsce odsetek dzieci z nadmiarem zbędnych kilogramów sięga 18–20%, co ma swoje negatywne skutki w pogarszającym się ich stanie zdrowia oraz psychiki. Postawmy zatem na profilaktykę!
Wakacje dla każdego ucznia są czasem radości, swobody, odpoczynku od nauki i obowiązków szkolnych. Dziecięce pasje i zainteresowania odsunięte w roku szkolnym na dalszy plan, mogą wreszcie wyjść z cienia. Okres letni daje też najmłodszym możliwość obcowania z przyrodą, poznawania nieznanego otoczenia, nawiązywania nowych znajomości m.in. podczas zorganizowanych wyjazdów (kolonii, obozów, wędrówek, rajdów, spływów) lub stacjonarnych akcji typu „Lato w mieście” czy półkolonie. Opiekunowie, wychowawcy, instruktorzy oraz animatorzy starają się zaproponować uczestnikom, będącym w różnym wieku, ciekawe formy spędzania wolnego czasu. Powinny one integrować grupę poprzez aktywność ruchową i zabawę.
Podstawowym celem wychowania fizycznego realizowanego w szkołach jest przygotowanie uczniów do permanentnej aktywności w życiu dorosłym, którą będą mogli realizować m.in. przy wykorzystaniu poznanych podczas lekcji dyscyplin sportowych. Obecnie, obok popularnych i uprawianych od wielu lat rodzajów sportu, systematycznie pojawiają się „nowoczesne” formy ruchu. Zazwyczaj odpowiadają one potrzebom i oczekiwaniom ludzi w różnym wieku. Dużą grupą zainteresowaną aktywnymi innowacjami są przede wszystkim osoby młode, będące często jeszcze w wieku szkolnym.