Rynek wydawniczy zasypuje nauczycieli propozycjami licznych gier i zabaw ruchowych. Gdy jednak uważnie przeanalizuje się jego ofertę, to okazuje się, że do liczby 299 schematów przebiegów gier i zabaw ruchowych, które opracowano przed 1939 rokiem, w ostatnich dziesięcioleciach dodano naprawdę niewiele. Równocześnie najczęściej we współczesnych publikacjach metodycznych opisuje się gry i zabawy osnute na kilku do znudzenia powtarzanych matrycach przebiegu.
Autor: Piotr Winczewski
Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach Filia w Piotrkowie Trybunalskim.
Wiadomo, że stroje sportowe ewoluują nieustannie. W jakimś stopniu i one mogą bowiem wpływać na wyniki zawodników, warunkując swobodę i obszerność ruchów. Czasem strój startowy charakteryzuje się specyficznymi przeszyciami, wzmocnieniami w newralgicznych miejscach. Odmienną kwestią są także nowe linie wzornicze i kolorystyczne, które mają wspomagać sprzedaż ubiorów klubowych kibicom czy też uczestnikom rekreacji ruchowej.
Metodyka treningu ewoluowała przez lata. Dziś jest ona zdecydowanie odmienna od tej, którą opisywano sto i dwieście lat temu. Poniższy materiał pozwoli Czytelnikom na porównanie współczesności z czasami minionymi. Szczególnie intrygujące będzie zapewne skonfrontowanie zapatrywań na dopuszczalne granice zmęczenia.
Sprzętu sportowego używamy przez cały rok. Producenci robią wiele, byśmy stali się posiadaczami ich wyrobów, czasem nawet kilku – dostosowanych choćby do rozmaitych warunków pogodowych i, rzecz jasna, rozmaitych dyscyplin sportu. Niegdyś jednak sprzęt sportowy stanowił swoiste novum. Prezentowano go, by wyjaśnić jego zastosowanie, zachęcając w ten sposób do nowych form aktywności. W artykule prezentujemy fragmenty publikacji sprzed stu i więcej lat. Pozwoli nam to docenić, jak bardzo wyewoluowały przybory i przyrządy, których używamy na co dzień. Cytując dawne podręczniki, opiszemy m.in.: stosowane dawno temu przyrządy gimnastyczne, niegdysiejsze łyżwy, a także wskażemy rady dawane osobom, które chciały samodzielnie wykonać: piłkę, obręcz kosza czy tyczkę do skakania…
Henryka Czechowiczówna i Walerian Sikorski w 1914 r. wydali podręcznik Gry i zabawy ruchowe, w którym opisali wiele atrakcyjnych rozwiązań metodycznych. Wśród nich jest także „kopanka graniczna”, którą można wykorzystać nie tylko podczas typowej lekcji wychowania fizycznego, lecz także w trakcie treningu dla kandydatów na piłkarzy nożnych. Opisujemy ją poniżej.
Ks. Waleryan Adamski to wybitny propagator gier i zabaw ruchowych. O jego dokonaniach z uznaniem tak pisał sam prof. Eugeniusz Piasecki: „Pierwszym zasłużonym pionierem jest Ks. Waleryan Adamski. Prawidła szeregu gier ruchowych, opracowane przez niego i podane we formie jak najbardziej przystępnej i praktycznej, ujęte w drobne podręczne zeszyciki, bardzo odpowiednie dla użytku młodzieży pozaszkolnej”. Wśród licznych gier Adamski opisał także pięstówkę. Wywodził ją z czasów Rzymu starożytnego. Pod wieloma względami gra ta przywodzi na myśl siatkówkę, łatwo jednak wychwycić i zasadnicze odmienności. Opisujemy ją poniżej.
Edmund Cenar jest znany jako prekursor piłki nożnej w Polsce. Jak podaje Grzegorz Racinowski, to on w 1889 r. przywiózł z Anglii do Polski przepisy piłki nożnej i samą piłkę.
W klasycznym ujęciu Jędrzeja Śniadeckiego zajęcia ruchowe można nazywać wychowaniem fizycznym, o ile dziecko bodźcowano z użyciem sił natury – praw fizyki: ukształtowaniem terenu, zróżnicowanymi temperaturami, wodą (śniegiem), wiatrem, promieniowaniem słońca… Stanowisko to podtrzymywali inni wielcy teoretycy wychowania fizycznego: Eugeniusz Piasecki, Władysław Osmolski.
Zima to najlepsza okazja do tego, by porozmawiać z wychowankami o śniegu i sportach zimowych, a także o zasadach bezpieczeństwa podczas zabaw na dworze. Poniżej prezentujemy gry i zabawy nawiązujące fabułami do tych motywów. Pojawią się w nich: biegi narciarskie, zawody bobslejowe, curling, short track, akrobacje narciarskie i skoki na nartach. Nie zabraknie również przypomnienia o: krze, opadach śnieżnych, budowaniu labiryntu w zaspach, berku toczonym w śniegu oraz lepieniu bałwana, a także opisu mrozu i lodowych sopli.
Zasadniczym calem zajęć korygujących stopę płaską, koślawość stóp oraz koślawość kolan jest wszechstronne zaktywizowanie mięśni kończyn dolnych. Zadanie to wymaga monotonnego powtarzania aktywizowania wyselekcjonowanych grup mięśni. Wielokrotnie powtarzane niezmienne ćwiczenia mogą nużyć kilkuletnie dzieci, dlatego ćwiczenia korekcyjne fabularyzuje się, co pozwala na „ukrycie” przed dziećmi faktu wielokrotnego wykonywania niezbędnych ruchów.
Niemałym wyzwaniem dla osób prowadzących ćwiczenia korekcyjne jest przezwyciężenie ich monotonności. A przecież przekształcenie postawy ciała uczestnika takich zajęć możliwe jest dopiero po długotrwałym wykonywaniu starannie wyselekcjonowanych ćwiczeń. Wykonując je, dziecko stosunkowo szybko popada w znużenie. By je przezwyciężyć, ćwiczenia korekcyjne dla kilkulatków fabularyzuje się, nadając im formę zabaw ruchowych. Zadaniem nauczyciela prowadzącego zajęcia jest takie dobranie fabuły, by ruch ją ilustrujący stanowił zarazem wartościowe zadanie korekcyjne.
Opisane poniżej zabawy stanowią bezpośrednie przygotowanie dziecka do umiejętności samodzielnego utrzymywania się na powierzchni wody. Podczas każdej z zabaw instruktor powinien płynnie zmniejszać wychowankowi możliwość podtrzymywania się, opierania się o podłoże oraz ograniczać pomoc własną. Dzięki temu kilkulatek będzie stopniowo oswajał się z doznaniami towarzyszącymi utrzymywaniu się na powierzchni wody. W ten sposób uzyska okazję do uświadomienia sobie tego, jakie ruchy należy wykonywać, by przemieszczać się w wodzie w pozycji leżącej.